Pożegnanie Profesora Petra Sommera - Centrum Studiów Mediewistycznych

Doszła do nas smutna wiadomość o śmierci prof. Petra Sommera, znakomitego czeskiego mediewisty, współtwórcy i wieloletniego dyrektora praskiego Centrum medievistických studií.

Petr Sommer (1949-2023) był cenionym archeologiem i mediewistą, który zajmował się średniowieczną archeologią kościelną i dziejami klasztorów na ziemiach czeskich, a także początkami państw w Europie Środkowo-Wschodniej. W swoich badaniach szeroko stosował metodę porównawczą, która pozwoliła mu w nowy sposób spojrzeć na procesy tworzenia struktur politycznych i kościelnych we wczesnośrednowiecznych Czechach i państwach ościennych.

Do jego najbardziej znanych prac należą monografie o początkach chrześcijaństwa w Czechach (Začátky křesťanství v Čechách, 2001) i św. Prokopie (Svatý Prokop: Z počátků českého státu a církve, 2007), a także współredagowane przezeń: monumentalna synteza poświęcona dynastii Przemyślidów (Přemyslovci – budování českého státu, 2007), opracowania na temat czeskich klasztorów (Encyklopedie českých klášterů, 1997), a także praca zbiorowa poświęcona księciu Bolesławowi II (Boleslav II. Der Tschechischen Staat um das Jahr 1000, 2001).

Był jednym z organizatorów bardzo udanych wystaw: Europas Mitte um 1000 (2002), Otevři zahradu rajskou. Benediktini v srdci Evropy 800-1300 (2014), i współredaktorem ich katalogów. Jest także współautorem wydanego dwa lata temu studium o św. Ludmile (Svatá Ludmila: Žena na rozhraní věků, 2021)

Przez wiele lat Petr Sommer był kluczową postacią w praskim CMS. Obok Františka Šmahela i Dušana Třeštíka należy do grona współtwórców tego ośrodka mediewistycznego. Podjął w nim pracę w roku 1998, tuż po zakończeniu kadencji dyrektora Instytutu Archeologii Czeskiej Akademii Nauk (Archeologický ustav Akademie věd České republiky). W latach 2004-2019 pełnił funkcję dyrektora CMS.

WSPOMNIENIA

Petr Sommer byl jedním z posledních historiků, kteří vnímali dějiny jako celek. Petr uměl naslouchat a poté vždy v debatě přinesl nějakou novou myšlneku a zapálil novou jiskru. Nemusela pocházet jen z archeologie, ale vyvěrala z jeho zájmu o české dějiny od raných Slovanů po současnost. Petr Sommer měl geniální paměť, nejen na historická fakta, nejen na archeologické výzkumy a nálezy, nejen na psané prameny, jež citoval téměř doslovně, nejen na starší badatele (člověk měl pocit, že když mluví o nějakém problému, hned k němu v hlavě přidává i poznámkový aparát), ale i na vtipy. V naší stolní společnosti, která se téměř týden co týden scházela a na jejíž obědovné „zasedání” níž se vždy těšil, vždycky vytáhl nějaký vtip ze studnice, která nikdy nevysychala. Debatovat bylo s Petrem Sommerem radost, už i proto, že byl vždy nesmírně laskavý. Když se mu něco nelíbilo, zavrtěl hlavou, avšak tón nikdy nezměnil. To vzájemné popichování, ten vzájemný soulad, to přátelství, jež se rodí z ničeho, až nakonec získá sílu lodního provazu, mi chybí už teď. Nedovedu si představit, že už nikdy ... Petr Sommer miloval dějiny, žil jejich přítomností v lokálním i zemském prostoru, měl v sobě touhu poznání a schopnost dějinného chápání. Mnohé z toho s ním v jediném, nečekaném okamžiku odešlo, stejně jako se po temna ponořila jeho milovaná Sázava, jež byla jeho archeologickým i historickým osudem. Zůstalo jen nekonečné, neuchopitelné a tolik smutné prázdno.

Prof. Martin Nodl

CMS, Praha, wieloletni współpracownik i przyjaciel Prof. Sommera

V Petrovi Sommerovi odešel skvělý člověk. Byl výborným specialistou na raně středověké dějiny, jehož erudice dalece přesahovala českou kotlinu, skvělým odborníkem na otázky christianizace, monasticismu a obecně odrazy raně středověké duchovní kultury v archeologických pramenech. Vedle toho byl také zkušeným diplomatem, který se s grácií, ale i rozhodností dokázal pohybovat ve vysokých akademických kruzích. Do srdcí se nám ale nezapsal svou odborností, o které není třeba se dále rozepisovat. Petr Sommer był především lidsky krásný, laskavý, přátelský a trpělivý člověk, který miloval život a měl rád lidi kolem sebe. Uměl ocenit úspěchy a měl v sobě velkou shovívavost, když se něco nevedlo, jak mělo. Byla vždy radost s ním mluvit, bylo vždy dobré mu naslouchat. Zůstane mi ve vzpomínkách jako elegantní a galantní muž s velkým srdcem a velkým nadšením pro středověký i moderní svět. Byl to skvělý člověk a bude nám moc chybět.

Dr Pavlina Cermanová

CMS, Praha

Zapamiętam Petra Sommera jako człowieka niezwykle życzliwego i uśmiechniętego. Jego uśmiech był taki nieśmiały, ale szczery, co – jak myślę – dobrze oddawało cechy jego charakteru: pogodę ducha, życzliwość i skromność. Był dobrym duchem praskiego CMS. Przejmując fotel dyrektora tego ośrodka, po prof. Šmahelu, zabiegał o jego rozwój i utrzymanie międzynarodowego profilu, inicjując i wspierając współpracę z mediewistami z różnych państw. W gronie tym była liczna grupa polskich uczonych. Co prawda z racji swoich zainteresowań nie uczestniczyłem w tych projektach, ale niemal zawsze, gdy gościłem w CMS, miałem okazję go spotkać i choćby krótko porozmawiać. Jestem mu wdzięczny za dary książkowe, którymi mnie obdarzał, w tym ww. katalog wystawy o benedyktynach. Dopiero w ostatnich latach spotkaliśmy się w jednym zespole projektowym, w grancie poświęconym pogaństwu i chrystianizacji w Czechach i Polsce w późnym średniowieczu, kierowanym przez prof. prof. Martina Nodla i Krzysztofa Brachę. Ogromna szkoda, że w publikacjach związanych z tym projektem nie będzie jego studiów. Niech spoczywa w pokoju!

Prof. Paweł Kras

CSM, Lublin

Człowiek ogromnej mądrości i życzliwości, znakomity, wielki uczony. Wiadomość o Jego odejściu jest bardzo bolesna. Spotkań nie mieliśmy wiele – ostatnie online parę miesięcy temu – ale każde dla mnie cenne i to nie tylko naukowo. Pierwsze w Cambridge na konferencji międzynarodowego projektu o początkach chrześcijańskich monarchii w Europie. W wolnym czasie zwiedzaliśmy razem ważne miejsca historyczne; dla Niego oczywiście nie były nowe i wskazywał, co warto lepiej poznać. Potem w Bergen na kolacji w zaprzyjaźnionym gronie – dowiedziałem się wówczas m.in. jak wielkim barbarzyństwem – zwłaszcza dla Czecha z krwi i kości – jest… grzane piwo. Parę razy widzieliśmy się też na konferencjach w Pradze i w Polsce. Wielkim zaszczytem było dla mnie zaproszenie przez Profesora do współpracy w projekcie poświęconym dziejom benedyktynów i możliwość publikacji w imponujących tomach wieńczących to przedsięwzięcie. Zawsze pogodny, dżentelmen w każdym calu, wsłuchany w rozmówcę, ważący słowa, Uczony o poglądach wyrażanych z umiarem i głęboko przemyślanych. Niech tych parę słów stanie się kroplą w morzu wdzięczności, jaką międzynarodowe środowisko akademickie na czele z mediewistyką darzy śp. Profesora. Cześć Jego pamięci!

Prof. Stanisław Rosik

UWr, Przewodniczący Stałego Komitetu Mediewistów Polskich

WSPOMNIENIA

PUBLIKACJE