Podstawy edytorstwa tekstów średniowiecznych
Kilkanaście lat temu wybitny wydawca wielu tekstów w ramach serii Corpus Christianorum. Continuatio Mediaevalis Robert Huygens zastanawiał się nad następującą kwestią: czy edytorstwo tekstów średniowiecznych jest tylko rzemiosłem, czy raczej sztuką?
Niewątpliwie każdy badacz podejmujący się tego zadania zmuszony jest wykonać wiele czysto technicznych czynności i nieraz podejmuje się zadań redaktorskich, a nawet drukarskich. W tej ściśle ustalonej procedurze inwencja twórcza autora wydaje się realizować głównie w organizacji czasu i warsztatu badawczego. Jednakże pomimo tej „technicznej otoczki” Huygens nie waha się stwierdzić, że edytorstwo jest co prawda trudną i czasochłonną, ale też prawdziwą sztuką – ars edendi.
Jednym z najbardziej artystycznych etapów w edytorstwie tekstów średniowiecznych jest analiza krytyczna zebranego, odczytanego i transkrybowanego materiału źródłowego. Uczestnik kursu zostanie przeprowadzony przez wszystkie etapy krytyki tekstu zarówno w kontekście jednego, jak i wielu przekazów rękopiśmiennych (autografy i kopie). Szczególny nacisk zostanie położony na następujące zagadnienia:
- collatio, czyli porównywanie różnych wariantów tekstu, które istnieją w różnych rękopisach;
- analiza opustek i wariantów, czyli oznaczanie i klasyfikowanie różnych wariantów tekstu, tak aby zidentyfikować, które są bardziej autentyczne lub bliższe oryginalnemu tekstu;
- ustalenie schematu filiacji, czyli identyfikacja i przedstawienie relacji między przekazami i określenie ewolucji tekstu;
- ustalenie podstawy edycji;
- ustalenie ortografii i interpunkcji;
- ustalenie aparatu filologicznego;
- ustalenie aparatu źródłowego jedno- i kilkupoziomowego;
- kwestie szczegółowe w kontekście różnych rodzajów tekstów;
- przygotowanie wstępu edytorskiego, zawierającego informacje o wybranej metodzie i instrukcji wydawniczej.
Prowadzący
O. dr hab. Tomasz Gałuszka, prof. UPJPII – dominikanin, historyk, mediewista, dyrektor Dominikańskiego Instytutu Historycznego. Specjalizuje się w historii średniowiecza, szczególnie w tematach związanych z herezjami, ówczesnymi nowymi ruchami religijnymi, inkwizycją, papiestwem i dominikanami. Jego zainteresowania naukowe obejmują także paleografię i epigrafikę łacińską. W trakcie kursu podzieli się szeregiem obserwacji i doświadczeń, jakie zdobył w trakcie prac nad edycjami takich średniowiecznych źródeł jak:
- XIII-wieczne dzieła św. Tomasz z Akwinu;
- XIV-wieczny traktat Henryka Harrera;
- protokół z procesu beginek świdnickich z 1332 r.;
- XIV-wieczne akta kapituły prowincjalnej;
- XV-wieczne akta z procesu denuncjacyjnego.