Dziesiąta rocznica śmierci prof. Izabeli Skierskiej

Izabela Skierska urodziła się 4 XII 1967 r. w Szczecinku. Tam uzyskała maturę i podjęła studia historyczne na Uniwersytecie Adama Mickiewicza w Poznaniu (1986). Tu trafiła na mediewistyczne seminarium prof. Tomasza Jasińskiego, który widząc zdolną, zainteresowaną średniowieczem i źródłami tej epoki studentkę, skierował ją do prof. Antoniego Gąsiorowskiego. To pod jego kierunkiem Iza napisała pracę magisterską na temat konsystorza poznańskiego w czasach oficjała Wojciecha Skóry z Gaju (1484-1487). Temat wymagał oparcia się na źródłach archiwalnych – których podobno tak bardzo boją się studenci – widać wyraźnie wpływ promotora. Prof. Gąsiorowski stał się dla Izy prawdziwym Mistrzem – i pozostał nim na trwałe. Magistrantka podołała postawionemu zadaniu i potrafiła zapewnić sobie uznanie wymagającego promotora. Po uzyskaniu magisterium została latem 1991 r. zatrudniona w kierowanym przez A. Gąsiorowskiego zespole Słownika Historyczno-Geograficznego Instytutu Historii Polskiej Akademii Nauk. Z placówką tą Izabela Skierska związała się na całe życie, pracy w Słowniku oddając się całym sercem. Nigdy nie podejmowała próby szukania drugiego etatu, w macierzystym Instytucie przechodziła wszystkie szczeble kariery, zdobywając kolejne stopnie naukowe (doktorat, habilitację) i służbowe (od asystenta stażysty po profesora i funkcję kierownika pracowni w Poznaniu). Praca nad Słownikiem historyczno-geograficznym województwa poznańskiego, wymagająca stałego mierzenia się z najróżniejszymi problemami i najróżniejszymi kategoriami źródeł, stała się – podobnie jak dla wszystkich innych, którzy poszli podobną drogą – prawdziwą szkołą historycznego warsztatu. Jej nazwisko jako współautorki figuruje na okładce 10 zeszytów Słownika, w ostatnim – już w żałobnej ramce. W Słowniku stała się też promotorką techniki komputerowej. Od 2003 r. była kierowniczką pracowni poznańskiej.

Dobre przygotowanie warsztatowe ułatwiało oczywiście własne prace badawcze. Widać w nich predylekcję do późnego średniowiecza i źródeł proweniencji kościelnej. Działał tu stale wpływ Mistrza. Z jego też inspiracji zrodził się temat przygotowywanej rozprawy doktorskiej. Miał nim być średniowieczny dzień święty. Pierwotny pomysł skonfrontowania praktyki ujawnianej w formułach datacyjnych dokumentów urzędowych z normami kościelnymi zaczął się rozrastać, trzeba było zagłębić się w studia nad prawem kanonicznym, kalendarzami, liturgią. Ostatecznie dysertacja (obroniona w 2002 r.) dotyczyła tylko pewnego segmentu pierwotnego zamysłu (opublikowana jako Obowiązek mszalny w średniowiecznej Polsce, 2003), a właściwym ukoronowaniem tematu stała się kolejna książka (Sabbatha sanctifices. Dzień święty w średniowiecznej Polsce, 2008), która stała się podstawą uzyskania habilitacji jesienią 2009 r. Uzupełniające się książki zyskały uznanie recenzentów. Podkreślali oni szeroką kwerendę, rozległą erudycje autorki, doceniając nawiązanie do nurtu badań dawnej religijności w kontekście społecznym. W literaturze (nie tylko polskiej) prace te stanowiły istotną nowość, pogłębiając refleksję nad sprawami zdawałoby się oczywistymi. Odpryskami tych badań były przyczynki na temat kalendarzy czy kultu świętych.

Badania Izy Skierskiej obejmowały też wiele innych zagadnień. Ważnym nurtem była regionalistyka (co zrozumiałe z racji codziennych doświadczeń w pracy nad Słownikiem). Od czasów pracy magisterskiej szczególnie bliska była zażyłość z księgami sądów kościelnych, owocująca różnorodnymi studiami. Wspomnieć trzeba cykl napisany częściowo wspólnie z A. Gąsiorowskim artykułów o konsystorzach diecezji wielkopolskich, a także prace o funkcjonowaniu parafii czy otoczeniu biskupim. Łączyły one zawsze kwestie prawno-ustrojowe z historią społeczną, a obiektem zainteresowań była nie sama instytucja, ale tworzący ją ludzie. Przeglądowy artykuł o późnośredniowiecznych aktach sądów kościelnych i kapituł (2007) stanowi wciąż podstawowy przewodnik po tym gatunku źródłowym. Zacięcie źródłoznawcze zdradza ciekawe studium o losach rękopisu Rocznika poznańskiego (2011). Wiele rzeczy pozostało w planach, w tym większe studium o Bogurodzicy jako polskiej „pieśni ojczystej”, nawiązujące do badań nad „miejscami pamięci”. Jak przystało na uczennicę A. Gąsiorowskiego, Iza uczestniczyła u jego boku w wydawaniu źródeł – Kodeksu dyplomatycznego Wielkopolskiego (t. XI, 1999), najstarszych pomników uniwersyteckich czy księgi ławniczej Szamotuł, którą zresztą sama odnalazła w Berlinie.

U boku A. Gąsiorowskiego weszła również w skład redakcji „Roczników Historycznych”, przez wiele lat (od 1999 r.) pełniąc funkcję jej sekretarza. Z ogromnym zaangażowaniem dbała o jego poziom naukowy, językowy, redakcyjny i techniczny. Łączyła bowiem rozmaite kompetencje. Osiągnęła biegłość w komputerowym formatowaniu tekstów. Z poświęceniem przygotowywała kolejne zeszyty Słownika i „Roczników”, ale także wiele monografii, zawsze zwracając uwagę na ich stronę merytoryczną i językową.

Wiodła vitam activam. Wygłaszała wykłady, uczestniczyła w konferencjach, zapraszano ją, była postacią znaną i rozpoznawaną w międzynarodowym środowisku badaczy dziejów kościelnych (w 2013 r. została wybrana członkiem polskiej grupy Komisji Porównawczej Historii Kościelnej przy PAU). Każdą pracę traktowała jako wyzwanie i starała się wykonać jak najlepiej. Drażniła ją bylejakość i nieuczciwość. Zareagowała stanowczo, gdy dotknął ją przykry incydent z plagiatem jej tekstu. Wymagała zarówno od innych (wspomnieć trzeba jej liczne krytyczne recenzje), jak i przede wszystkim od siebie samej – ale zarazem zawsze gotowa do niesienia pomocy potrzebującemu bliźniemu. Była niezwykle pracowita i czynna, wiecznie w coś zaangażowana, zawsze pełna niespożytej energii. Robiła wrażenie osoby zdolnej przezwyciężyć każdą przeciwność. Uległa jednak chorobie, rakowi trzustki, który powalił ją w ciągu kilku miesięcy. Mimo cierpień i osłabienia walczyła do końca – i do końca jeszcze starała się pracować, nawet w szpitalu czytając korekty.

Tomasz Jurek